PKK lideri Abdullah Öcalan‘ın son açıklamasını değerlendirirken Eski Halkların Demokratik Partisi (HDP) Küme Başkanvekili İdris Baluken, “10 yıl sonra müzakere kapısının yine aralandığını” söyledi.
BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Baluken, Öcalan’ın açıklamasını, “barışla ilgili umutları dirilten ve bütün siyasi çevrelere, toplumsal kısımlara sorumluluk yükleyen bir mesaj” olarak yorumladı.
Baluken yeni bir süreçten bahsetmek için ise erken olduğunu belirterek, “Henüz tümüyle tarafların örtüşen içerik bildirilerinden bahsetmenin biraz sıkıntı olduğu kanaatindeyim” dedi.
2013-2015 yılları ortasındaki “çözüm sürecinde” İmralı heyetinde yer alan Baluken Kandil’de de görüşmeler yapmıştı.
Baluken, 2016-2023 yılları ortasında, “örgüt üyeliğinin” de ortalarında bulunduğu çeşitli suçlamaların akabinde mahpus cezasına çarptırılmış ve yaklaşık 6,5 yıl cezaevinde kalmıştı.,
HDP heyetinin, “çözüm süreci” kapsamında 2014 yılında İmralı Adası’nda yaptığı bir görüşme
Öcalan’ın açıklamalarında hangi vurgular öne çıkıyor?
İmralı’ya ikinci ziyaret ise DEM Parti milletvekilleri Sırrı Süreyya Başkan ile Pervin Buldan tarafından Cumartesi günü gerçekleştirildi.
Görüşmenin akabinde heyet tarafından yapılan açıklamada, “Öcalan’ın sıhhatinin yeterli, moralinin yüksek olduğu” ve “Kürt sıkıntısına kalıcı tahlil bulmaya yönelik yaptığı değerlendirmelerin hayati ehemmiyette olduğu” aktarıldı.
Açıklamada, “görüşmede Orta Doğu ve Türkiye’de yaşanan son gelişmelerin değerlendirildiği, Öcalan’ın tahlil teklifleri sunduğu” belirtildi.
Öcalan, heyet üzerinden kamuoyuyla paylaştığı iletisinde, “Türk-Kürt kardeşliğini tekrar güçlendirmek tarihi bir sorumluluk olduğu kadar tüm halklar için de mukadderat belirleyici ve aciliyet kazanmıştır” dedi.
Öcalan ayrıyeten, “heyetin kendi yaklaşımını devlet ve siyasi çevrelerle paylaşacağını” belirtti ve “Bunlar ışığında gereken olumlu adımı atmaya ve davet yapmaya hazırım” sözlerini kullandı.
BBC Türkçe’ye konuşan Baluken, Öcalan’ın mesajını “Son derece olumlu karşılıyorum” kelamlarıyla kıymetlendirdi ve içeriğinde “demokrasi, barış, kardeşlik ve demokratik dönüşüm vurgularının öne çıktığını” söyledi.
Baluken, açıklamada “şeffaflıktan” ve “çözüm yeri olarak TBMM”den bahsedilmesine de dikkat çekti:
“Sayın Öcalan’ın burada vermiş olduğu iletide bütün siyasi çevrelere gidilmesi, onlara bu paradigma doğrultusunda bilgilendirmeler yapılması ve görüşlerinin alınması; siyasi çevrelerin de dar ve dönemsel hesaplara kapılmadan inisiyatif alması, yapan davranması, olumlu katkı sunması daveti başlı başına aslında, geçmiş periyottaki eksiklik olarak söz edilen kapsayıcılığın ne kadar önemsendiğini gösteriyor. Bir tarafıyla aslında sürecin bütün bölümlerle paylaşılarak şeffaflığın sağlanması gerektiğini belirtiyor.
“Yine tabanın Türkiye Büyük Millet Meclisi olduğu vurgusu da yasallık konusunda geçmiş devirde ortaya çıkan eksikliklerin giderilmesi manasında kıymetli bir noktaya işaret ediyor.”
Sırrı Süreyya Lider, İdris Baluken ve Pervin Buldan, “çözüm süreci” devrinde, 2014 yılındaki bir açıklama sırasında (GETTY IMAGES)
Baluken, Öcalan’ın açıklamalarında bölgesel gelişmelere değinilmesinin altını çiziyor:
“Çok önemli bir tıkanıklık var. İletide Gazze ve Suriye’deki gelişmelere vurgu yapılmış. Bölgesel problemlere demokratik pahalar, insan hakları, temel hak ve özgürlükler, hayat hakkı üzerinden baktığımızda aslında tam da bu tartışmaların ve böylesi bir sürecin kendini dayattığı ve aciliyet arz ettiği bir periyottan geçiyoruz. Artık hakikaten Suriye alanı ve Orta Doğu alanındaki gelişmeler bize bu yangının bir yerinden bir tedbir almanın zaruriyetini gösteriyor.
“Mesajın başlangıcındaki Türk-Kürt kardeşliğine yapılan vurgu ve orada bunu güçlendirmek için karşı karşıya kalınan tarihi sorumluluk tespiti bunun tıpkı vakitte tüm halklar için de mukadderat belirleyici bir kıymet ve aciliyet taşıdığı iletisi, paradigmanın özünü, ruhunu oluşturuyor.”
Baluken, Öcalan’ın açıklamalarında muhalefete nasıl bir ileti vermek istediğini ise şu sözlerle yorumluyor:
“Geçmiş devirde iktidarın süreci, muhalefetle yahut öteki toplumsal kısımlarla birlikte ortaklaştırma, ayrıntılandırma konusunda çekimser yahut da ters konumlanması vardı.
“Bu yeni tartışmaların başladığı devirde de iç cepheyi tahkim etme üzerinden bir tarif yapıldı lakin pratik siyasi uygulamalara baktığımızda o hususta gereğince bir eforun ortaya konmadığını söyleyebiliriz. Sayın Öcalan’ın bu süreci bütün siyasi çevreler yahut toplumsal bileşenlerle paylaşma önerisi, geçmişteki eksikliklerden de yola çıkarak bugüne dair müşahedesi üzerinden ortaya koyduğu bir tamamlayıcı düzenek olarak tabir edilebilir.”
‘Yeni süreç’ tartışmaları, MHP lideri Devlet Bahçeli’nin 22 Ekim’de yaptığı açıklamaların akabinde başladı.
(GETTY IMAGES)
Bahçeli ayrıntısı ne manaya geliyor?
Öcalan, bildirisinde ayrıca “Sayın Bahçeli’nin ve Sayın Erdoğan’ın güç verdiği yeni paradigmaya, ben de müspet manada gerekli katkıyı sunacak ehil ve kararlılığa sahibim” sözlerini kullandı.
Bazı yorumcular, cümlede evvel Bahçeli’nin isminin kullanılmasını da dikkat cazip buldu.
Baluken, açıklamada Bahçeli’nin isminin da yer almasını “önemseme” olarak yorumluyor:
“Belli ki ortada bir rasyonel kıymetlendirme var ve o doğrultuda şekillenen bir paradigma var. O paradigma doğrultusunda birinci iletileri sayın Bahçeli vermiş oluyor. Bu cümleden (Öcalan’ın ilgili cümlesi) bunu anlıyoruz. Hasebiyle sayın Öcalan’ın da bunu kıymetlendirdiği, önemsediği sonucunu çıkarabiliriz.”
Bu arada MHP lideri Bahçeli yayımladığı yeni yıl iletisinde, İmralı Adası’ndaki görüşmeyle ilgili “hayırlı bir başlangıcın ivmesi” tabirini kullandı:
“İmralı ile DEM Parti temsilcileri ortasında 28 Aralık 2024 tarihinde gerçekleştirilen görüşme ve bu görüşmenin genel çizgileriyle medyaya yansıyan birtakım kısımları demokrasiyi, Türk-Kürt kardeşliğine bağlanan umutları nispeten destek etmekle kalmamış güzel bir başlangıcın ivmesi olmuştur.”
Bahçeli açıklamasında, “Ortada yeni bir tahlil yahut açılım diye bir süreç hiç yoktur” sözünü de kullandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise yayımladığı yeni yıl iletisinde, “Türkiye içinde en değerli gündemlerinin iç cephenin tahkimatı olacağını” belirttti ve “Türkiye Yüzyılı’nı kardeşliğin yüzyılı yapmakta kararlı olduklarını” söyledi.
“Önümüzdeki periyotta terörsüz Türkiye ve terörsüz bölge vizyonumuzu gerçeğe dönüştürmek için kararlı adımlar atacağız” diyen Erdoğan şöyle devam etti:
“Ülkemizin önünde yeni bir yol açacak bu sürecin suhuletle, karşılıklı âlâ niyet ve anlayış içinde yürümesi için her türlü uğraşı gösteriyoruz lakin gerektiğinde devletimizin kadife eldiven içindeki demir yumruğunu devreye almaktan da çekinmeyeceğiz. Bu çerçevede 2025 yılında milletimize inşallah yeni muştular vermeyi ümit ve dilek ediyoruz.”
‘Yeni bir süreçten bahsetmek için erken’
Baluken, “Sizce yeni bir süreçten bahsedilebilir mi?” sorusunu yanıtlarken “Bence şimdi erken” deyip ekliyor:
“Bir yeni paradigmadan bahsedilebilir. Bunu, Devlet Bahçeli’nin açıklamalarında da hükümet kanadındaki kimi açıklamalarda da görmüştük. Sayın Öcalan’ın da mesajında da bir yeni paradigmaya müspet katkı sunacak ehil ve kararlılık vurgusu var.
“Bu paradigma doğrultusunda yeni bir süreç isimlendirmesi yapılması için heyetin devletle ve siyasi çevrelerle yapacağı görüşmeler ve sonrasında Sayın Öcalan’la görüşüp görüşmemesi yahut görüştükten sonra ortaya çıkan çerçeve belirleyici olacaktır. Zira şimdi tümüyle tarafların örtüşen içerik bildirilerinden bahsetmenin biraz güç olduğu kanaatindeyim.”
‘Süreci toplumsallaştıramadık’
Baluken, 2013-2015 arasındaki sürecin neden çöktüğünü değerlendirirken ise şu yorumları yapıyor:
“Yasal boyut çok değerli. Sürecin her basamağında parlamentoda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve demokratikleşme ekseninde barışçıl ortamı sağlayacak bir siyasi iklimin oluşturulması kıymetli. Geçmiş periyotta bu mevzuyla ilgili önemli eksiklikler vardı.
“Sürecin yasal boyutuyla ilgili gerekli olan mevzuat hazırlıklarıyla ilgili bir uğraşımız vardı. Lakin o devir biz muhattaplarımızda bu bahiste tıpkı istekli durumu görmedik.
“Yine bölgesel gelişmeler yani o devir Suriye’de yeni şekillenen bir hareketlenme, Rojava alanında, kuzeydoğu Suriye alanında ortaya çıkan bir kadro yeni istikrarlar, hükümeti yahut devleti farklı bir durum almaya zorladı diyebiliriz.”
Bu değerlendirmeleri yapmakla birlikte Baluken, “Yeni başlangıçların tartışıldığı bir devirde çok fazla geçmişe takılmaması gerektiği kanaatindeyim” diyor ve devam ediyor:
“Yeni şeylerden bahsetmek lazım, umudu büyütmek lazım. Oradan dersler çıkarılabilir. O dersler doğrultusunda yeni periyotta o yanılgıları tekrar etmeme uğraşı içerisine girilebilir kanaatindeyim.”
Baluken, o süreçten Kürt siyasetinin ders çıkarıp çıkarmadığı sorusuna karşılık verirken ise “sürecin toplumsallaşmasından” bahsediyor:
“Süreci toplumsallaştıramadık. Bu devirde şayet bir yeni süreç gelişecekse, Kürt siyasi hareketinin ve Türkiye demokrasi güçlerinin bütün gayreti bunu sağlamaya yönelik olmalı. Barış iradesinin gerisinde ne kadar güçlü bir toplumsal dayanak yığarsak o seviyede süreci iktidar cenahının insafından yahut siyasi çıkar hesaplarından kurtarmış oluruz niyetindeyim.
“O nedenle önümüzdeki günlerde de hem heyetin yapacağı görüşmeler değerli hem de DEM Parti’nin yahut Türkiye’deki barışsever ve demokratik çevrelerin barışla ilgili büyük bir toplumsal hareketlilik içerisine girmesi son derece belirleyici olacaktır.”
İdris Baluken (sağda), Sırrı Süreyya Lider (ortada) ve periyodun başbakan yardımcısı Yalçın Akdoğan, 28 Şubat 2015’teki Dolmabahçe toplantısında (GETTY IMAGES)
“10 yıl sonra müzakere kapısı yine aralandı”
Heyetten yapılan son açıklamada “Bu sefer daha umutluyuz” tabiri kullanıldı.
Baluken, kendisinin de bu türlü hissedip hissetmediğine dair soruya şu cevabı veriyor:
“Biz o devirde çalışmaları yürüttüğümüz vakit umutluyduk. Yürüttüğümüz çok değerli çalışmalarla da sonuca son derece yaklaşmıştık lakin Orta Doğu eksenli, Suriye eksenli ortaya çıkan yeni gelişmeler ve ülke içerisinde mevcut iktidarın birtakım siyasi hesapları, o devirde sonuç kademesine gelmiş olan o çalışmaları akamete uğrattı. 10 yıl sonrasında bir müzakere kapısının tekrar aralanmış olması, orada yine bir ışığın belirmiş olması olağan başı başına daha büyük bir umut manasına geliyor.”
Baluken’e nazaran bundan sonra nasıl bir takvimin ortaya çıkabileceği ise İmralı heyetinin yapacağı detaylı değerlendirmeler sonrası şekillenecek.